Profilaktyka ryzyka upadków

Wewnętrzne – związane z wiekiem i ze stanem zdrowia:

• słabsze funkcjonowanie wzroku, słuchu, równowagi, układu mięśniowego i nerwowego;
• zmiana postawy ciała (pochylenie się do przodu);
• poruszanie się drobnymi krokami;
• obniżenie poziomu adaptacji do ciemności, ostrego światła i widzenia przestrzennego;
• choroby neurologiczne np. Choroba Parkinsona;
• choroby związane z narządem ruchu np. zwyrodnienia stawów;
• związane z chorobami układu krążenia np. nadciśnienie;
• zaburzenia otępienne;
• stany depresyjne i lękowe;
• choroby przewlekłe w stanie ostrym np. POCHP, astma;
• upadki, które miały miejsce w przeszłości;
• każda choroba, która pogarsza stan pacjenta i jego sprawność ruchową.

Zewnętrzne – związane z warunkami mieszkaniowymi lub pobytem w szpitalu:

• śliskie i nierówne powierzchnie;
• źle dobrane obuwie i odzież;
• brak sprzętu pomocniczego;
• brak poręczy i uchwytów;
• nieodpowiednie oświetlenie;
• nieodpowiednie umeblowanie.

Przyczyną upadków w szpitalu może być:

• dezorientacja;
• obecna choroba i przyjmowane leki;
• obce otoczenie;
• pilna potrzeba dojścia do toalety;
• przeszkody napotykane na korytarzach szpitalnych (sprzęt medyczny, sprzęt do utrzymania czystości).

• czy ostatnio miałeś zawroty głowy, zaburzenia równowagi, przewróciłeś się;
• podaj personelowi medycznemu informację na temat dotychczasowych upadków i dokładnie opisz towarzyszące im okoliczności;
• czy posiadasz wiedzę, że zażywasz leki powodujące ospałość, dezorientację lub upośledzenie koordynacji ruchowej;
• koniecznie powiadom personel medyczny o wszystkich przyjmowanych regularnie lekach, również tych dostępnych bez recepty a także preparatach ziołowych i lekach stosowanych doraźnie;
• szczerze odpowiedz na pytania dotyczące zakresu poruszania się, wstawania, kłopotów z utrzymaniem równowagi.

• powiadomił personel o wcześniejszych upadkach pacjenta;
• unikał przestawiania mebli podczas swoich wizyt u pacjenta (pamiętaj o odstawieniu krzesła na miejsce, jeśli podczas odwiedzin z niego korzystałeś);
• zabierał zbędne przedmioty, aby nie zajmowały przestrzeni przy łóżku i na szafce pacjenta
• powiadomił personel o wszystkich obawach dotyczących bezpieczeństwa pacjenta.

Jeżeli potrzebujesz wskazówek w jaki sposób możesz pomóc pacjentowi skutecznie zapobiegać upadkom w domu poproś personel medyczny o dostarczenie papierowej wersji zaleceń do stosowania w środowisku domowym.

• Personel pomoże ci w zadomowieniu się i zadba o Twoje bezpieczeństwo.
• Wskaże salę, punkt pielęgniarski, dyżurkę lekarską, toaletę, wyłącznik światła oraz system przyzywowy (dzwonek).
• Przećwicz w obecności pielęgniarki lub opiekuna medycznego korzystanie z systemu przyzywowego i korzystaj z niego zawsze kiedy będzie to konieczne, w szczególności jeśli wystąpią zawroty głowy, zaburzenia równowagi.
• Używaj stabilnego obuwia, na płaskim obcasie, z podeszwą antypoślizgową.
• Unikaj śliskich i mokrych powierzchni.
• Zwracaj uwagę na znaki ostrzegawcze wskazujące mokrą podłogę.
• Przestrzegaj zaleceń personelu.
• Jeżeli masz trudności w poruszaniu się, wychodząc z sali pamiętaj o kulach, balkoniku, poproś o pomoc rodzinę, pielęgniarkę lub opiekuna medycznego.
• Zachowaj szczególną ostrożność podczas podchodzenia do drzwi otwierających się na zewnątrz.
• Podczas leżenia w łóżku nie wychylaj się po przedmioty leżące na podłodze, wezwij dzwonkiem personel.
• Po dłuższym leżeniu wstawaj z łóżka stopniowo: usiądź, opuść nogi, posiedź chwilkę, powoli wstań – w przypadku trudności wezwij dzwonkiem personel i poproś o pomoc.
• Pamiętaj, że niektóre szafki przyłóżkowe mają kółka, dlatego nie opieraj się o szafkę podczas wstawania.
• Miej blisko siebie, najlepiej w zasięgu ręki, przedmioty często używane takie jak okulary, telefon, butelkę z wodą.
• Podczas kąpieli w łazience korzystaj z dostępnego w Oddziale sprzętu pomocniczego lub wykonaj kąpiel w obecności rodziny, opiekuna medycznego lub pielęgniarki.
• Jeżeli masz trudności z chodzeniem, w dniu wypisu poproś o wózek inwalidzki, który ułatwi Tobie i rodzinie dotarcie do środka transportu.

Jeśli w czasie pobytu w Oddziale chciałbyś otrzymać więcej informacji na temat zapobiegania upadkom, w każdej chwili możesz porozmawiać z pielęgniarką dyżurną.

• Usuń z podłóg dywaniki, chodniki, maty, które mogą być przyczyną upadku.
• Ustaw pod ścianami stałe, stabilnie stojące meble, które w razie potrzeby będą stanowiły oparcie.
• Dostosuj meble do wzrostu osoby chorej, przedmioty codziennego użytku umieść na odpowiedniej wysokości, tak aby ograniczyć sięganie po nie lub wychylanie się.
• Dobrze oświetl schody.
• Zastosuj (jeśli to możliwe) taśmę antypoślizgową na schodach.
• Zadbaj o to, aby krzesła i fotele były stabilne, unikaj krzeseł z kółkami.
• Zostaw na noc światło w przedpokoju.
• Rozważ możliwość zamontowania czujników ruchu.
• Zabezpiecz przewody elektryczne.
• Zamontuj dodatkowe uchwyty w łazience i toalecie.
• Na czas kąpieli stosuj w wannie lub pod prysznicem maty antypoślizgowe.

• Odżywiaj się zdrowo.
• Włącz do diety owoce, warzywa, produkty zawierające wapń i białko.
• Pij więcej wody (6-8 szklanek dziennie).
• Nie unikaj spacerów.
• Kontroluj regularnie wzrok i słuch – stosuj w razie konieczności okulary i aparat słuchowy.
• Przy zmianie pozycji, po długim leżeniu lub siedzeniu pamiętaj o powolnym wstawaniu.
• Unikaj gwałtownego wstawania.
• Noś odpowiednie obuwie – lekkie, łatwe do ubrania, z podeszwą antypoślizgową, obejmujące całą stopę.
• Unikaj śliskich materiałów, np. satynowej pościeli.
• Nie zamykaj się w łazience.
• Zawsze miej telefon w zasięgu ręki.
• Przy telefonie zapisz numery telefonów alarmowych oraz numery telefonów do twoich bliskich, których chcesz aby powiadomiono w razie wypadku.
• Wykorzystuj w domu sprzęt zmniejszający ryzyko upadków takie jak: laski, kule, balkoniki.

SPRAWDŹ, CZY DOZNAŁEŚ OBRAŻEŃ CIAŁA PO UPADKU:

• czy możesz się ruszać?
• czy coś cię boli?
• czy krwawisz?
• jeśli czujesz ból związany z urazem minimalizuj poruszanie się.

WEZWIJ POMOC:

• użyj systemu przyzywowego,
• zawołaj pielęgniarkę lub opiekuna medycznego.

JEŚLI MOŻESZ SIĘ PODNIEŚĆ TO ZRÓB TO:

• przy pomocy laski, chodzika lub innego przedmiotu, który pozwoli ci to zrobić stabilnie i bezpiecznie,
• wezwij personel medyczny.

USIĄDŹ I ODPOCZNIJ.

POPROŚ O POMOC.

POWIADOM O KAŻDYM UPADKU PERSONEL MEDYCZNY.

• Około 5% upadków kończy się złamaniem – najczęściej złamaniom ulega: kość promieniowa, szyjka kości udowej, żebra, kości nadgarstka, staw skokowy, staw kolanowy.
• Około 10-20% upadków powoduje ciężkie obrażenia tkanek miękkich, tj.: poważne urazy mózgu (najczęściej wstrząśnienie mózgu), krwiaki wewnątrzczaszkowe, stłuczenia, pęknięcia kości, skręcenia w obrębie stawów.
• Konsekwencją upadku może być również tzw. „Zespół poupadkowy” i spadek aktywności po doznanym upadku, strach i lęk przed kolejnym upadkiem i jego konsekwencjami, ograniczenie aktywności życiowej, nieopuszczanie domu. Zespół poupadkowy dotyka 20-65% osób, u których doszło do upadku. Zespół taki może również wystąpić u osób, które były świadkiem upadku osób bliskich lub obserwowały skutki upadków u innych.
• Następstwem nieszczęśliwego upadku lub w wyniku powikłań upadku może być również śmierć, ponieważ długotrwałe unieruchomienie w łóżku może spowodować powstanie zakrzepicy żył głębokich lub zapalenie płuc.
• Wychłodzenie organizmu (hipotermia), rzadziej występujące, ale równie groźne następstwo upadku, które zwykle ma miejsce w niedostatecznie ogrzanym mieszkaniu. Bezpośrednią jego przyczyną bywa niemożność podniesienia się i wielogodzinne leżenie.
• Odwodnienie to stan, w którym zawartość wody w organizmie spada poniżej wartości niezbędnej do jego prawidłowego funkcjonowania. U ludzi starszych stan odwodnienia jest szczególnie niebezpieczny i może zagrozić życiu.

Unikanie wychodzenia z domu lub brak aktywności fizycznej zwiększają osłabienie i powodują wzrost ryzyka upadków.

Lęk nasila brak poczucia bezpieczeństwa, poczucie bezsilności oraz poczucie osamotnienia.

• Zadbaj o dobre oświetlenie w mieszkaniu.
• Sprawdzaj regularnie wzrok i w razie potrzeby wymień okulary.
• Sprawdzaj słuch i w razie potrzeby używaj aparatów słuchowych.
• Kontroluj zażywane lekarstwa, sprawdzaj terminy ważności, skutki uboczne działania leku (pytaj farmaceuty lub lekarza) ponieważ niektóre leki mogą powodować zawroty głowy, senność.
• Noś okulary z filtrami, aby poprawić kontrast widzenia.
• Jeśli możesz wybieraj niskopodłogowe autobusy i tramwaje.
• Naucz się prawidłowo korzystać z takich przedmiotów jak balkonik, laska, kula – najdogodniejszych dla ciebie przy poruszaniu się.
• Wykonuj ćwiczenia o umiarkowanej intensywności przez 30 minut najlepiej codziennie.
• Monitoruj, czy nie ulega pogorszeniu równowaga, czy nie ma zawrotów głowy, skoków ciśnienia lub innych dolegliwości i w razie potrzeby zwróć się do specjalisty.
• Dbaj o regularną aktywność fizyczną, naucz się bezpiecznego poruszania, usprawniania chodzenia, schylania się.
• Lecz osteoporozę, a w razie trudności lub wątpliwości zwróć się do lekarza lub fizjoterapeuty.

Porozmawiaj o swoich obawach z bliskimi. W razie potrzeby zwróć się do specjalisty, np. psychologa, terapeuty.

Ryzyko wystąpienia zespołu poupadkowego jest znacznie niższe u osób przygotowanych, świadomych swoich ograniczeń, znających swoje możliwości oraz potrafiących odpowiednio zadbać o siebie.

Najlepsze efekty w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia upadków przynosi właściwie prowadzona i podejmowana aktywność fizyczna, która wpływa korzystnie na cały organizm poprawiając stan i działanie mięśni, kości, stawów, układu krążenia, układu oddechowego, a także wyrabiając prawidłowe wzorce chodu oraz ułatwia utrzymanie stabilnej postawy podczas poruszania się i podczas stania.

Formy aktywności fizycznej:

• spacery;
• taniec;
• gimnastyka;
• pływanie;
• ćwiczenia siłowe – z użyciem taśm oporowych, w czasie treningu powinny być angażowane najważniejsze grupy mięśniowe;
• ćwiczenia równowagi, koordynacji i rozciągania, kontroli motorycznej.

Trening wytrzymałościowy w profilaktyce upadków odgrywa dużą rolę. Najbardziej korzystne dla zdrowia są wysiłki o umiarkowanej      intensywności, które powinny być stosowane co najmniej 2 razy w tygodniu przez co najmniej 20 minut.